Jak zaprojektować lekcje online – Poradnik dla Nauczycieli
Nie lada sztuką jest przygotowanie lekcji online tak, aby były równie efektywne, jak lekcje stacjonarne. Jako psycholog uważam, że przed naszymi nauczycielami postawiono zadanie co najmniej tak trudne, jak wyjście na Mount Everest w sandałach… Zapał i ekscytacja jest, ale odpowiednich narzędzi brak. Jako trener autoprezentacji chcę podzielić się tym, co na temat projektowania angażujących wystąpień online już wiemy (i już przetestowaliśmy).
Drogi Nauczycielu, Droga Nauczycielko w tym artykule chcę pokazać Ci, jak przygotować lekcje online, by nie straciły na efektywności. Co więcej, jak to zrobić, by nie spędzać wielu godzin na ich przygotowywaniu.
Naga prawda o nauczaniu zdalnym
Gdy zrobiłam ankietę, w której wzięło udział kilkudziesięciu nauczycieli, dowiedziałam się, że na przygotowanie lekcji zdalnej muszą poświęcić średnio dwa razy więcej czasu. Aż 80% ankietowanych przyznało, że przeniesienie codziennej pracy do świata online było dla nich ogromnym wyzwaniem. Niezależnie od tego, jak w tej sytuacji odnajdują się nauczyciele, oczekuje się od nich, że będą niestrudzenie pomagać uczniom w radzeniu sobie z niepewnością spowodowaną pandemią, jednocześnie angażując ich w efektywne kontynuowanie nauki.
Nauczanie w okresie pandemii bez wątpienia wymaga kreatywnego i elastycznego myślenia o tym, jak wspierać uczniów w osiąganiu podstawowych celów zawartych w Podstawie Programowej. Proces ten może stanowić dla Ciebie – jako nauczyciela – wyzwanie. Bywa trudny, czasochłonny, a przez to frustrujący. W obecnej sytuacji, pomimo oczekiwań rządu, władz szkół, rodziców, czy nawet samych uczniów, warto dać sobie pozwolenie na występowanie problemów (zarówno technologicznych, jak i pedagogicznych). Warto dać sobie pozwolenie także na testowanie swoich pomysłów.
To czas, w którym rozwój uczniów szczególnie zależy od Twojego rozwoju. Sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy, wymaga pozyskania nowych kompetencji. Podczas przygotowywania się do lekcji zdalnych pamiętaj, że wszystko jesteśmy w stanie przenieść do świata online. Technologia pozwala nam na bardzo wiele, a nasz wyobraźnia pozwala nam na wszystko.
Zasada 10 minut
Tę zasadę potraktuj jako punkt wyjścia w przygotowywaniu lekcji online. Niech będzie szkieletem Twoich zajęć zdalnych. Badania kognitywistyczne mówią, że po 10 minutach… przestajemy słuchać. Ludzki mózg zaczyna się nudzić. Co to dla nas – edukatorów – oznacza? 10 minut to maksymalny czas trwania jednej formy aktywności dla uczniów.
W myśl tej zasady, stworzyłam makietę, której zadaniem jest usprawnienie procesu projektowania lekcji zdalnej. Oto, jak krok po kroku pracować z makietą:
Podziel swoją lekcję online na maks. 10 minutowe moduły;
W lewej kolumnie wypisz wszelkie znane Ci dotąd, a także nowe formy aktywizowania uczniów podczas zajęć (na poniższym przykładzie wypisałam wybrane formy);
Do każdego modułu wybierz poszczególną formę aktywizowania uczniów, stawiając X w miejscu łączenia modułu i formy (zob. przykład poniżej).
To narzędzie pomaga w szybkim wyborze i zestawieniu metod, jakie wykorzystasz podczas swoich zajęć zdalnych. Ponadto dzięki niemu masz pewność, że Twoje lekcje online będą ciekawe dla uczniów, ponieważ makieta opiera się na zasadzie 10 minut.
To narzędzie to pewien ogólny szkielet zajęć zdalnych. Zachęcam Cię do rozbudowy makiety w taki sposób, aby odpowiadała na Twoje potrzeby oraz specyfikę przedmiotu, którego uczysz.
Jak z lekcji stacjonarnej stworzyć lekcję zdalną
I nie poświęcać na to zbyt wiele czasu… Oto jest pytanie! Zapewne masz już bogate doświadczenie w tym, jak prowadzić lekcje w klasie, by były interesujące dla uczniów. Potrzeby uczniów, którzy podczas lekcji nie siedzą już w szkolnych ławkach, a przed ekranami komputerów, w zasadzie się nie zmieniły. Nadal wśród ich potrzeb, znajdują się te podstawowe, jak np.: potrzeba uwagi i doceniania, potrzeba posiadania autorytetu, rozwoju i samorealizacji, potrzeba przynależności do grupy i akceptacji. To, co się zmieniło, to forma, w jakiej możesz zaspokoić potrzeby swoich uczniów.
Dlatego, przygotowując lekcje online, zastanów się, jakie posiadasz możliwości, by jak najlepiej odtworzyć to, co wypracowałeś/aś już stacjonarnie. Nie projektuj lekcji online od nowa. To nie jest konieczne! “Przeprojektuj” swoje lekcje tak, aby móc zrealizować je zdalnie, osiągając cel edukacyjny, jak i utrzymując wysokie zaangażowanie uczniów.
Poniżej zestawiłam najpopularniejsze formy angażowania uczniów podczas lekcji stacjonarnych. Do każdej z nich przypisałam przykładowe narzędzie online lub funkcję systemu wideokonferencyjnego, abyś wiedział/a, w jaki sposób wykorzystać daną formę w świecie online. Poniżej znajdziesz także wskazówki, jak urozmaicić daną formę, przedstawiając ją zdalnie.
WYKŁAD LUB TEORIA
Ta forma wbrew pozorom może być dla uczniów niezwykle angażująca. Jeśli wykorzystujesz tę formę, zadbaj o to, aby dostarczać uczniom tych bodźców, których dostarczałeś/aś na żywo. W tym przypadku możesz wykorzystać trzy narzędzia:
Wideo i audio – podczas lekcji stacjonarnych uczniowie mieli możliwość nie tylko słuchania Ciebie, ale również obserwowania. Gdy wykorzystujesz formę wykładu lub przedstawiasz pewną teorię online, pamiętaj, aby zawsze pokazywać uczniom swój obraz – swoje wideo. Dostarczaj im bodźców audiowizualnych także podczas nauki zdalnej. Wyobraź sobie, że słuchasz czyjejś wypowiedzi online przez około 10 minut, jednocześnie prezenter udostępnia swój ekran ze slajdem, na którym widnieją dwa zdania lub, co gorsza, nie udostępnia ekranu, ani nie ma włączonej kamery. Informacje z tego statycznego obrazu, na który patrzysz, jesteś w stanie przetworzyć w zaledwie kilka sekund. Przez kolejne 10 minut patrzysz na obraz, który już dawno przetworzyłeś/aś. A to znaczy, że z każdą sekundą Twoja uwaga drastycznie spada. Nie pozwól, aby tak było w przypadku Twoich uczniów.
Wirtualne flipcharty lub whiteborady – (np. narzędzie online Mural) zapewne nie raz podczas lekcji w szkole wykorzystywałeś/aś tablicę, aby zobrazować uczniom to, o czym w danym momencie mówisz. To samo możesz zrobić online! Wiesz już, że statyczny obraz to generator nudy. Dzięki wirtualnym flipchartom lub tablicom możesz w czasie rzeczywistym rysować, pisać, naklejać, zaznaczać, podkreślać to, co istotne dla uczniów. Wszelkie treści, które w czasie rzeczywistym powstają na ekranach uczniów, zwiększają ich ciekawość i przykuwają uwagę.
Animowane slajdy – niektóre zagadnienia teoretyczne trudno wytłumaczyć bez odpowiedniej wizualizacji, w związku z czym odpowiedni slajd przygotowany wcześniej jest na wagę złota. Musisz jednak pamiętać, że ludzki mózg nie potrafi jednocześnie czytać i słuchać. To oznacza, że treść wyświetlana na slajdach powinna być zsynchronizowana z tym, co w danym momencie mówisz. Wykorzystaj więc możliwości PowerPointa lub Keynote’a, aby utworzyć proste animacje. Twój slajd będzie wyświetlał kolejne elementy w określonej sekwencji, a uczniowie będą mogli aktywnie Cię słuchać i szybciej przyswajać wiedzę, dzięki odpowiedniej wizualizacji.
Edycja plików PDF – jeśli posiadasz na swoim komputerze gotowe materiały PDF (np. makiety, wykresy, karty ćwiczeń), możesz udostępnić uczniom swój ekran z plikiem PDF, włączyć tryb edycji pliku i bezpośrednio na nim uzupełniać określone elementy. Przykładowo, wyświetlając PDF z układem słonecznym, możesz opisywać poszczególne planety i dopisywać w czasie rzeczywistym to, co o nich w danym momencie mówisz.
BURZA MÓZGÓW
To jedna z tych form, które niesamowicie wspierają kreatywność. Jednocześnie odpowiada na potrzebę wpływu, uznania i rozwoju ucznia. Burza mózgów, zwana też brainstormingiem, jako forma sama w sobie jest angażująca dla uczniów. Bowiem każdy ma prawo wyrazić własne zdanie, dzieląc się swoim autorskim pomysłem i inspirując pomysłami grupy. Aby przeprowadzić w klasie burzę mózgów, skorzystaj z narzędzi:
Wideo i audio – zachęć uczniów do dyskusji poprzez wideo i audio. Istotne w tej kwestii są włączone kamery także wśród uczniów. Kontakt wizualny to pierwszy krok do tego, aby zaangażować rozmówców w dyskusję online. Jako moderator sesji brainstormingowej musisz zarządzać tym, kto w danym momencie mówi oraz kto następny zabierze głos. Podpowiem Ci dwie ciekawe zasady moderacji, jakie możesz wykorzystać. Pierwsza z nich to zasada popcornu, czyli głos zabiera ta osoba, która czuje, że w danym momencie jest gotowa (dokładnie tak, jak popcorn, który wystrzela dopiero wtedy, gdy jest gotowy). Druga to zasada wagoniku, w której każda kolejna osoba mająca głos wyznacza następnego mówcę.
Czat – gdy z pewnych przyczyn nie możesz zrealizować burzy mózgów za pomocą wideo i audio, warto wykorzystać choćby czat. Uczniowie swoje przemyślenia wpisują na czacie. Będąc moderatorem warto zwrócić uwagę na to, że wszelkie spotkania online nie lubią… ciszy. Tak więc w tej sytuacji powinieneś być narratorem tego, co się dzieje. Powtarzaj kilka razy swoje pytanie lub zadanie brainstormingowe, czytaj aktualnie pojawiające się komentarze, nawiązuj do nich, dopytuj co dany uczeń miał na myśli.
Wirtualna tablica do burzy mózgów – (np. narzędzie online Stormboard) poprzez wirtualną tablicę dasz uczniom możliwość namacalnego współtworzenia nowego konceptu! Narzędzie takie, jak Stormboard pozwala utworzyć specjalną wirtualną tablicę, do której dołączają wszyscy uczniowie. Każdy uczeń ma możliwość edycji tego, co znajduje się na tablicy online. Takie zadania oprócz silnego angażowania we współtworzenie zajęć jest też świetnym sposobem na integrację klasy podczas pracy grupowej.
PYTANIA I ANKIETY
Chyba nic tak nie cieszy uczniów, jak świadomość tego, że zadawane przez nauczyciela pytania nie są na ocenę. Pytania to jedna z najprostszych i najczęściej stosowanych metod angażowania słuchaczy. Zapewne sprawdza się także w szkole, dlatego pamiętaj, że podczas zadawania pytań lub tworzenia ankiet dla uczniów, możesz skorzystać z narzędzi:
Czat – najłatwiejszy sposób na zadanie pytania. Wykorzystując do tego czat – warto tak, jak w przypadku burzy mózgów – stale komentować to, co się na nim pojawia.
Aplikacje do przeprowadzania ankiet – (np. narzędzie online Mentimeter) takie aplikacje zwykle są anonimowe, dzięki czemu uczniowie mogą swobodnie dzielić się swoimi przemyśleniami. Jest to świetne urozmaicenie każdej lekcji zdalnej. Wystarczy przekazać uczniom link oraz kod do ankiety. Gdy uczniowie dodają swoje odpowiedzi, aplikacja w czasie rzeczywistym wyświetla je na ekranie. To sprawia, że uczniowie widzą swój wkład w wyniki ankiety i z zaciekawieniem obserwują odpowiedzi innych.
GRY, CZASOUMILACZE, ICE-BREAKERY
Kolejna godzina spędzona przed ekranem komputera na lekcjach zdalnych nie wspiera odpowiedniej koncentracji. Dlatego coraz częściej podczas długich sesji online praktykuje się wykorzystanie wszelkiego rodzaju “czasoumilaczy”, które rozluźniają atmosferę, a niejednokrotnie także i ciało. Oto narzędzia, z których warto skorzystać:
Wideo i audio – świetnym przykładem na ćwiczenie wykorzystujące jedynie wideo i audio jest liczenie na głos do 20. Każdy uczeń w dowolnym momencie może powiedzieć kolejną liczbę. Nie można wejść sobie w słowo, ponieważ wtedy całą zabawę trzeba zacząć od początku. Warto również wypróbować ćwiczenie z pantomimą, np. przedstawianie i odgadywanie emocji jedynie na podstawie mimiki.
Czat – wiele narzędzi do wideokonferencji pozwala na dołączanie do czatu emotikon oraz gifów. Młode pokolenie rewelacyjnie odnajduje się w ironicznie nazywanym “piśmie obrazkowym”. Przykładem gry, która rozluźni atmosferę może być przedstawienie na czacie tego, co robiliśmy w miniony weekend jedynie poprzez emotikony lub gify.
Narzędzia online do przeprowadzania quizów – (np. narzędzie online Quizizz) narzędzia online, które zostały stworzone z myślą o projektowaniu quizów dają ogromne pole do popisu. Trzeba jednak wcześniej odpowiednio się z nimi zapoznać i stworzyć swoje qiuzy. Niemniej efekt WOW wśród uczniów murowany. Szata graficzna oraz interaktywność narzędzia (niejednokrotnie przypominającego grę) niezwykle zaciekawia uczniów i sprawia, że nauka staje się zabawą.
Offline w połączeniu z online – nie zapominajmy, że uczniowie, choć w swoich domach, nadal mogą korzystać z podręczników, kart pracy, papieru i ołówka. Jednym z przykładów ćwiczeń jest napisanie swojej odpowiedzi na kartce i pokazanie do kamery. Innym pomysłem może być zadanie, w którym uczniowie muszą jak najszybciej znaleźć konkretny przedmiot w domu, np. łyżeczkę do herbaty. Kto pokaże ją do kamery jako pierwszy – wygrywa. Gdy potrzebujesz, aby uczniowie skorzystali z namacalnych rzeczy podczas lekcji zdalnej, poproś wcześniej, aby je przygotowali, a w trakcie zajęć mogli z nich skorzystać analogowo.
Jak tworzyć materiały multimedialne do lekcji zdalnych
Wszelkie materiały, z których do tej pory korzystałeś/aś stacjonarnie, musisz przenieść do świata online. Aby usprawnić Twoją pracę z multimediami (materiałami online), poniżej stworzyłam listę reguł. Reguły te nie tylko ułatwią uczniom korzystanie z treści, które przygotowałeś, ale także wpłyną na ergonomię pracy ucznia z tym, co wyświetlane na ekranie komputera.
Projektując materiały multimedialne:
Użyj czcionki o rozmiarze co najmniej 12 pikseli, która jest bezszeryfowa (bez zdobień, jak np. Times New Roman);
Upewnij się, że kontrast kolorystyczny między tekstem, a tłem jest wystarczający;
Używaj krótkich i precyzyjnych nagłówków;
Upewnij się, że używana jest logiczna struktura nagłówków, a więc tytuł jest największy, następnie mniejszą czcionką śródtytuły, jeszcze mniejszą podtytuły i treść właściwa;
Sprawdź, czy podpisałeś/aś odpowiednio obrazy, wykresy, tabele, dzięki czemu uczniowie wiedzą, czego one dotyczą;
Upewnij się, że wszystkie linki mają tekst opisujący jego zawartość (unikaj linków podpisywanych np. „tutaj”);
Staraj się nie używać skanów, a jeśli jest to konieczne zadbaj o ich wysoką jakość.
Nie taki diabeł straszny - lekcje online
Choć duże wyzwanie przed Tobą – nauczycielem – w przygotowywaniu lekcji zdalnych, istotne jest by przy tym wszystkim nie tracić swojego entuzjazmu i zaangażowania, które do tej pory towarzyszyło Ci w klasie. Gdy okażesz uczniom entuzjazm dla przygotowanego materiału i Twoją otwartość na pracę w trybie zdalnym, podniesiesz ich motywację w osiąganiu kluczowych kompetencji i pozyskiwaniu wiedzy, którą określa Podstawa Programowa.
Co więcej, uczniowie uczą się i zapamiętują nowy materiał, gdy jest on prezentowany w odniesieniu do rzeczy, o których już wiedzą (lub sądzą, że wiedzą), dlatego skoncentruj się na przeprojektowywaniu stacjonarnych lekcji na lekcje zdalne, a nie tworzeniu ich od początku.
Comments